Konu Tarihi: 26.04.2020- 22:32

---

Türkiye'de 5 Nisan 1994 Krizi

Ekonomi uzmanları Türkiye'de yaşanan krizlerde dış etkenlerin de rolü olmakla beraber krizlerin başlıca nedenlerini sıralarken şunları da sayarlar: Sürdürülemez bir iç borç dinamiğinin oluşması ve başta kamu bankaları olmak üzere mali sistemdeki sağlıksız yapının ve diğer yapısal sorunların kalıcı bir çözüme kavuşturulamamış olmasıdır.

İşte bu nedenlerin sonucunda Türk ekonomisi 1994 yılında 1945 sonrasının en derin ekonomik bunalımlarından birisine sürüklendi.

1994 yılında yüksek ve değişken enflasyon ile süratle artan borç stokları neticesinde TL’ye olan güvenin zayıflaması para ikamesini de hızlandırmıştır. Döviz Tevdiat Hesaplarının repo dahil toplam mevduatlar içindeki payı 1994 yılında yüzde 25’den yüzde 42’ye yükselmiştir. Bunun yanı sıra toplam mevduatın yarısına yakın bir kısmının döviz tevdiat hesaplarına yönelmesinin yanı sıra, bankaların yurt dışından borçlanmalarındaki artış döviz yükümlülüklerini önemli ölçüde yükseltmiştir. Diğer yandan bankalar basta kamu kağıtları olmak üzere getirisi yüksek Türk Lirası cinsinden araçlara yönelmişlerdir. Bu durum bankacılık sisteminin yabancı para açık pozisyonunu yükseltmiş ve bankalar kur riskine karşı önemli ölçüde kırılgan hale gelmiştir. Ayrıca mali sektörün sağlıklı bir yapıya kavuşturulması için öz kaynaklarının artırılması, yasal düzenlemelerin uluslararası standartlara uyumundaki eksikliklerin giderilmesi ve şeffaflığın sağlanması yönünde çalışmaların hızla sürdürülmesi ihtiyacı devam etmesi de 5 Nisan 1994 krizinde önemli bir rol oynamıştır.
              DYP lideri Tansu Çiller'in başbakanlığı, Sosyal Demokrat Halkçı Parti (SHP) lideri Murat Karayalçın'ın başbakan yardımcılığındaki dönemin hükümetinin 5 Nisan'da aldığı kararlar Türkiye’nin ekonomi tarihine geçecekti. Hükümet amacını, enflasyonu hızla düşürmek, Türk lirasına istikrar kazandırmak, ihracat artışını hızlandırmak, ekonomik ve sosyal kalkınmayı sosyal dengeleri de gözeten sürdürülebilir bir temele oturtmak olarak açıkladı. 1993 yılı Nisan’ında   9.567 liradan işlem gören dolar tam bir yıl sonraki kararlarla 31.641 liraya yükseldi ve 1994'ün sonunda da 37.481 liraya çıktı. Bunların neticesinde özellikle döviz karşılığı borçlanan iş dünyası ve halk ödeme güçlüğüne girmiş, intihar olayları basında yer almıştı.
              5 Nisan Kararları’yla Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KIT) yüzde 100'e ulaşan zamlar yaptı. 1994 yılı sonuna doğru ekonomi yüzde 6.1 oranında daralırken söz verilen yapısal reformlar gerçekleşmedi. 1993'de enflasyon TÜFE’de yüzde 71.1 ve TEFE’ de 58.4'ten 1994'te 125.5 ve 149.6'ya çıkarak, 1980'den sonra tarihi bir rekor kirdi. IMF ile yapılan "standby" anlaşması bozuldu.
              Uluslararası kredi derecelendirme kurulusu Moody's'in Türkiye'nin kredi notunu düşürmesi, 1994 krizinin de fitilini ateşlemişti. 1994 yılında Türkiye'de yaşanan ekonomik kriz, mali piyasalarda gecelik faizleri yüzde bine kadar yükseltti. Merkez Bankası döviz rezervinin zayıflaması ve bankaların yüksek miktarlı dış kredileri, dövize baskı yaratınca, dolar Türk Lirası karşısında kademeli olarak yüzde 50'ye yaklaşan oranda devalüe edildi. Türkiye'nin yaşadığı kriz, mali sektörden sonra, reel ekonomiyi de etkiledi. Şirketler iflas ederken Marmara Bank, Impeksbank ve TYT Bank battı.