KPSS TARİH DERSİ 1 : İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ
Kpss tarih derslerine başlıyoruz. Bu kategoride Tarih dersleri ile ilgili Kpss Tarih Konuları başlığımızı tekrar okuyunuz. Elinizdeki kaynaklarla burdaki dersleri takviye ediniz.
Derslere başlamadan önce bir kez daha hatırlatmak fayda görüyorum ; KPSS 2010'a kadar Tarih konularını sırayla burada yazmaya çalışmakla birlikte elinizdeki ana kaynaklardan istifade etmenizi tavsiye etmekteyim.
Ayrıca burada daha çok ilginç ve farklı noktalar üzerinde duracağımızı belirmek isterim. Bu nedenle elinizde tam müfredatı içeren bir kaynağın olması sizin için iyidir.
www.tarihonline.com sitesindeki bilgileri yardımcı kaynak olarak kullanmanız tavsiye edilir.
Tarih ile ilgili çok daha geniş araştırmalar ve yazılar için
www.tarihonline.com adresine bakabilirsiniz.
ORTA ASYA TÜRK TARİHİ ( İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ )
Orta Asya Türk Tarihi kavramı İslamiyet’ten önceki Türk tarihini betimlemek için kullanılan bir kavramdır. Türklerin İslamiyete toplu olarak 751 TALAS Savaşı sonrasında geçtiğini kabul ettiğimize göre İslamiyet Öncesi Türk Tarihinin 751 tarihinden önceki zamanları kapsadığını bilmeliyiz.
Bazen çeşitli sınavlarda gelebilen sorularda bazı kavramlar şaşırtıcı veya çeldirici öğe olarak kullanılıyor. Bu nedenle hangi devletin Müslüman olduğunu , hangi devletin Türk olduğunu bilmek faydalı olacaktır. Mesela şu örneklere bakalım ;
İlk Müslüman Türk Devleti hangisidir ?
İlk Müslüman Türk Boyu hangisidir ?
İlk Türk Devleti hangisidir ?
Türk adlı İlk Türk Devleti hangisidir ?
Yerleşik İlk Türk Devleti hangisidir ?
Gördüğünüz gibi bu soruları çoğaltmak mümkün ve sorularda sadece birer kelime değiştirerek cümlenin yapısını tamamen değiştirmek mümkün oluyor. Bu da tabiki cevabı değiştiriyor. Onun için dikkatli olmak lazım. Ve ezber yerine yorum yapmak lazım. Öenmli olan yorumlarla cevaplara ulaşmak . Bu tarz öğrenme daha kalıcı ve garantili olacaktır.
Örnek verecek olursak Göktürklerin İlk Türk Devletleri içerisinde yer aldığını bilirsek bir Orta Asya Türk Devleti olduğunu ve İslamiyet Öncesi Türk tarihinde yer aldığını gayet rahat yorumlayabiliriz. Bu bize kronolojik bilgi verebilir. Tabi bu örneği geliştirmek mümkündür. Aynı durum Kurtuluş Savaşı için veya Osmanlı tarihi için de genellenebilir. Demekki ilk olarak dikkat unsuru ve yorum unsuru Kpss sınavında Tarih branşıyla ilgili önemli olacaktır diyoruz.
Yavaş yavaş İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ ile ilgili bilgilere geçebiliriz.
Tarih : Geçmişte yaşanan olayları sebep - sonuç ilişkisi içerisinde inceler. Yani bir durum sebeplere bağlı olarak ortaya çıktığı gibi her sonucun da bir sebebi vardır.
Mesela ; Göktürk Devletinin yıkılması çeşitli sebeplerle ortaya çıkmış bir sonuçtur. Yine aynı olay Kutluk Devleti’nin ( II. Göktürk Devleti ) kurulumasına da sebep teşkil etmiştir.
Demekki Tarih dersine çalışırken özellikle Sebepler ve Sonuçlar üzerinde dikkatle duracağız.
Şimdi bu bilgiler ışığında İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ’nin temel kavramlarına giriş yapalım.
TÜRK ADI : Türk kelimesinin anlamı nedir ? İlk olarak nerde kullanılmıştır ?
Türk adının anlamı hakkında iki farklı görüş vardır ;
Birinci Görüş : “Türeyen, Çoğalan” anlamında olduğunu söylemektedir.
İkinci Görüş : ” Güçlü , Kuvvetli ” anlamında olduğunu söylemektedir ve daha çok kabul görmektedir.
TÜRK ADI İLK KEZ ORHUN ABİDELERİNDE “
TÜRÜK” şeklinde geçmektedir.
Türk kelimesi siyasal isim olarak ilk kez
GÖKTÜRKLER tarafından kullanılmıştır.
Türklerin ana yurdu
Orta Asya’dır.
ORTA ASYA'DA KURULAN İLK TÜRK DEVLETLERİ :
İlk Türk Devletlerine başlıklar halinde değinmeden önce İskitler ( Sakalar ) hakkında bahsetmek yerinde olacaktır.
Orta Asya kökenli göçebe bir topluluk olan İskitler’in Türk olduğu düşünülmektedir. Fakat bu konudaki araştırmalar kesin neticelendirilmemiştir.
İskitler ile ilgili en önemli birkaç konu şöyledir ;
Ön Asya toplumlarıyla mücadeleleri Alp Er Tunga Destanı‘nı ortaya çıkarmıştır. Diğer meşhur destanları Şu Destanı‘dır.
İskit - Yunan ilişkisi Amazon kadınları efsanesini ortaya çıkarmıştır.
Atlı göçebe kültürünü Ön Asya’ya tanıtmışlardır.
Şimdi sırayla ilk TÜRK devletlerine değinelim ;
1 - HUNLAR ( ASYA HUN DEVLETİ VEYA BÜYÜK HUN DEVLETİ )
Tarihte Türklerin kurduğu ilk devlettir. ( Yani İlk Türk Devleti ) . Başkent Ötüken’dir.
Çinlilerle mücadele etmeleri sonucunda Çinliler , M.Ö. 214 tarihinde Çin Seddi‘ni yapmak zorunda kalmıştır.
En önemli hükümdarları METE HAN tüm Türkleri bir bayrakta toplamıştır.
METE ; ülkeyi üçe bölmüş ( idari anlamda ) ve Orduda Onlu Sistemi kurmuştur. Onlu sistem çok önemlidir. Çünkü sonraki bir çok ordu yapısına ilham kaynağı olmuştur. Hatta bugün Türk Kara Kuvvetlerinin kuruluş tarihi olarak Mete’nin düzenli orduyu kurduğu M.Ö. 209 tarihi kabul edilmiştir.
NOT : Orta Asya Türk Devletleri ile Çin arasındaki en önemli mesele İpek Yolu hakimiyetidir.
NOT : Hunlar dağıldıktan sonra 375′te ortaya çıkan Kavimler Göçü’ne etki etmişlerdir. Batıya göç eden Hunlar orada Avrupa Hun Devleti’ni kurmuşlardır. Attila zamanında parlak bir devir yaşayan Avrupa Hunları ondan sonra dağılma sürecine girmiştir.
2 - GÖKTÜRKLER
Türk adıyla kurulan ilk devlettir.
İlk Türk-Bizans ittifakı Sasaniler’e karşı bu dönemde olmuştur (571).
Veraset sistemi ve Çin entrikaları ile zayıflayıf yıkılmışlardır.
II. GÖKTÜRK ( KUTLUK ) DEVLETİ :
Çin hakimiyetine giren Göktürker yaklaşık 50 yıl sonra bağımsızlık mücadelesini kazanmıştır. Böylece II. Göktürk diğer adıyla Kutluk Devleti kurulmuştur.
Esaret döneminde verilen bu bağımsızlık savaşı Türk tarihinin ilk byük bağımsızlık savaşıdır ve Kurtuluş Savaşı ile benzetilebilir.
Bu dönemle ilgili en önemli gelişme ; Orhun Abidelerinin dikilmesidir.
Orhun Kitabeleri ( Anıtları veya Abideleri ) , Türkçe ilk yazılı kaynaklardır. 727′de II. Göktürklerin büyük devlet adamı Tonyukuk, 732′de Kül Tigin ve 735′te Bilge Kağan adına dikilmişlerdir. Kitabeler, Türk kültür ve medeniyeti hakkında bilgi vermektedir.
3 - UYGURLAR
Bahsedeceğimiz üçüncü Türk Devleti UYGURLAR. Yine Ötüken bölgesinde kurulan Uygurların daha sonra başkenti Karabalgasun olmuştur. Şimdi diyeceksiniz ki bunun ne önemi var . Uygurlar şehircilik açısından önemli bir devlet. Çünkü Türk tarihinde yerleşik hayata ilk kez geçen Uygurlar olmuştur.
Uygurlar hakkında yine siyasi konulardan çok kültür ve medeiyet konularından bahsetmek yerinde olacaktır.
Yerleşik hayata geçtiklerinden tarım ve ticarette ilerlemişlerdir. Sulama kanalları ile modern tarım yapmışlardır.
Mimari faaliyetlerde bulunmuşlardır. Karabalgasun Anıtları bu dönemde Bilge Kağan tarafından kendi adına diktirilmiştir.
Kitap basma tekniğini ve kağıt yapmayı bilmeleri Uygurların önemli bir özelliğidir.
Uygurların en önemli özelliklerinden bir tanesi ilk defa din değiştiren Türk kolu olmalarıdır. Mani dini Uygur ülkesinde yayılmıştır ama hayvansal gıdalar yasaklayan bir din olduğundan Uygur Türklerinin yaşayış tarzında büyük değişiklikler oluşturmuştur.
DİĞER TÜRK BOYLARI
AVARLAR : Sasanilerle birleşerek ilk defa İstanbul’u kuşattılar fakat ele geçiremediler.
KIRGIZLAR : Manas Destanları çok ünlüdür.
HAZARLAR : Hazarlar, Museviliği kabul eden ilk Türk topluluğudur. Daha ziyade yönetici tabaka bu dine geçmiştir.
KARLUKLAR : Talas Savaşı sonrası Müslümanlığı kabul eden ilk Türk boyudur.
OĞUZLAR : Selçuklu ve Osmanlı olmak üzere daha birçok Türk devletinin kurucularıdır. İslamiyet’i kabul eden Oğuzlara “Türkmen” denilmiştir.
TÜRGİŞLER : Yerleşik yaşamı benimsediler ve tarihte parayı kullanan ilk Türk topluluğu oldular.
İlk Türk Devletlerinde Kültür ve Medeniyet ile ilgili olarak konu altına ekleme yapmayı planlamaktayız.
Çalışma Tarihçi
Talha GÖNÜLALAN'A aittir.
