Konu Tarihi: 27.03.2014- 03:39

---

Eski hitit Krallığı'nda Kargaşa Dönemi'ne son veren Telepinu pek çok taht iddiacısının suikast girişimine maruz kaldı.Cinayetler işlendi ve Kraliçe İşparya öldü.Telepinu tüm iyi niyetli ve insaflı tavırlarına rağmen taht kavgalarının durmadığını görünce eksik olan şeyin ne olduğunu anladı.Kralın kim olacağına dair ilkeler belirlenip, ilan edilmeliydi. Böylece kral tarafından kaleme alınan Telepinu Fermanı ortaya çıktı.Tarihe mal olmuş bu kraliyet anayasasının içeriği şöyledir:

"Yalnız öndeki büyük erkek çocuk kral olsun!Eğer öndeki bir prens yok ise, kim ikinci sıradaki oğul ise kral o olsun!Eğer varis olacak bir prens yok ise, hangi kız çocuk öndeki ise ona bir iç güvey alsınlar, o kral olsun!Gelecekte kim benden sonra kral olursa, kardeşleri, oğulları, akrabaları ve askerleri birlik olsunlar. Kral ailesinden hiçkimseyi öldürme.Bu iyi değildir.Ayrıca kim kral olursa ve erkek ve kız kardeşlerine karşı kötülük tasarlarsa, siz de onun meclisi iseniz(asiller), ona kesin olarak şöyle diyin! Bu kan dökme işini tabletlerden gör!"

Telepinu bu fermanıyla kraliyet sarayı ile Panku denilen soylular meclisini Hitit Krallığının anayasal kurumları haline getirmişti.Panku kralların danışma meclisi olmanın yanında yasal düzenin korunmasından da sorumlu kılınmış; haklıyı haksızdan ayıran, cinayeti işleyeni ölümle cezalandıran (kral dahi olsa) bir anayasa mahkemesi misyonu üstlenmiştir. Artık Hitit Krallığı'nın tahtına güçlü olan değil, meşru olan oturacaktı.Hırslı taht iddiacılarının kan davalarını tahtı gasp etmek adına meşru sayabilmeleri artık imkansızdı.Çünkü katilleri cezalandırmak, suçlulara cezalarını vermek artık devletin görevi olmuştu.Herkes haklarını görevlerini, yetki ve sorumluluklarını Telepinu Fermanı'ndan öğrenebilecekti.Ferman herkese geçmişten ders almayı öğütlemeyi,
kötülüklerin tanrı tarafından cezalandırılacağı uyarısında bulunmayı da ihmal etmemişti.

Herkese hitap eden bu fermandan da anlaşılacağı üzere Eski Hitit Krallığı'nda en azından üst tabakanın okuma yazma bildiği anlaşılıyor. Bu durum kraliyet anayasasının ve kanunlarını hazırlayıp yayınlamaya karar vermesinde Telepinu'ya cesaret vermiş
olmalıdır. Sonuçta Telepinu bu fermanıyla eski çağın ünlü yasa koyucularının arasında yerini aldı.Bunlardan birisi eski Babil Kralı Hammurabi'ydi.Diğerleri Telepinu'dan bin yıl sonra Yunanistan da Atina da yaşadılar.Bu yunanlı yasa koyucuların en ünlüsü Solon'dur.

Telepinu tüm iktidarını başkent Hattuşa'da yasal düzeni kurmakla meşgul olarak harcamadı.O da krallığın gelenekselleşmiş biregemenlik politikası olduğunu biliyordu. Fermanın başlangıç kısmında bu politikanın başarılı icraacısı olan krallardan söz
etmişti.Kargaşa dönemindeki taht kavgaları yüzünden bozulan bu gelenek devam ettirilmeliydi.Ancak Telepinu bu konuda da kendisinden bekleneği gibi temkinli davrandı.Çünkü I.Murşili'den sonra Hitit Devleti zayıflarken düşmanları güçlenmişti. Kendinden öncekilerin vur-kaç taktiği üzerine şekillendirdikleri savaş stratejisiyle sonuç alınamayabilirdi.Bu durum kurmaya çalıştığı anayasal düzeni tehdit ederdi.Telepinu bu koşullarda takip edilecek barışçı olması gerektiğini anladı.Onun bu politikası   görülüyorki amacına ulaştı.Zira Telepinu'nun başken Hattuşa ve çevresinden ibaret olacak şekilde daralmış olan Hitit Krallığı'nıgenişlettiği görülüyor.

Telepinu'nun barışçı politikasının sonucu olan diplomatik girişimlerin günümüze kadar ulaşmış tek kanıtı da Hurri etkisindeki Kizzuvatna Kralığıyla yapılmış olan antlaşmadır.
Antlaşma metinin kendisi keşfedilmiş değildir.Fakat antlaşmanın imzalandığı ve imza sahiplerinin adları, yani Hatti Kralı Telepinu işe Kizzuvatna Kralı İşputahşu ise Hitit arşivindeki tabletlerin içeriğini tanıtan Hititçe yazılı tablet kataloglarından bilinmektedir.


kaynak:Türkiye'nin Eski Çağ ve UYgarlıkları-Prof.Dr. Mehmet Ali Kaya
          Eskiçağ Medeniyetleri Tarihi-Prof.Dr. Ekrem Memiş