Dörtlü Takrir Nedir? Dörtlü Takririn Amacı ve Veren Kişiler
Cumhuriyet Dönemi siyasi tarihimizde "Dörtlü Takrir" olarak bilinen ve önemli sonuçlar doğurmuş meseleyi kısaca izah edelim.
Öncelikle belirtmek gerekir Dörtlü Takrir, 1945 yılında CHP içindeki bazı milletvekillerin bir araya gelerek Cumhuriyet Halk Partisi meclis grubuna verdikleri önergedir. Sonuç olarak Demokrat Parti'yi kurmalarına kadar giden bir süreç yaşanmıştır.
Dörtlü Takrir önergesini veren bu 4 (Dört) milletvekilini kısaca tanıyalım isterseniz ;
Adnan MENDERES : Bu sürecin sonunda Demokrat Parti genel başkanlığına ve 1950'den 1960'a kadar 10 yıl süreyle başbakanlığa gelecektir.
Celal BAYAR : Demokrat Parti iktidarı döneminde 1950-1960 yılları arasında 10 yıl süreyle Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı'nı yapacaktır. Türkiye'nin üçüncü cumhurbaşkanıdır.
Refik KORALTAN : 1889 Sivas Divriği doğumlu olan Refik KORALTAN, Dörtlü Takriri vererek Demokrat Parti kurucuları arasında yer aldı ve Demokrat Parti iktidarı döneminde Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı görevi yaptı.
M. Fuad KÖPRÜLÜ : Türk Tarihi ve Edebiyatı ile ilgili birbirinden önemli pek çok araştırma yapan Türk Edebiyatı Tarihçisi Ordinaryüs Prof. Dr. M. Fuad KÖPRÜLÜ ile ilgili olarak daha detaylı bilgi almak için k481-m-fuad-koprulu-kimdir-.html sayfamıza bakabilirsiniz.
Dörtlü Takrir konusuna tekrar dönecek olursak 1945 yılında yukarıda saydığımız 4 kişinin Dörtlü Takriri verdikten sonra yollarının Cumhuriyet Halk Partisi ile ayrıldığını ve bu isimlerin 1946 yılında Demokrat Parti'yi kurduklarını görüyoruz.
Dörtlü Takririn İçeriği ve Amacı
Dörtlü Takririn verilme sebebi olarak verildiği zamanın şartlarına bakılarak ve veriliş gerekçesi olarak kullanılan ifadelere bakılarak yorum yapılabilir. Buna göre 1945 yılında dünyada II. Dünya Savaşı'nın yeni bittiğini görüyoruz. Almanya yenildiğinde, bu yenilgi Batı kamuoyunda Faşizme karşı demokrasinin bir zaferi olarak görüldü. Dolayısıyla dünyada demokrasinin gücü ön plana çıkmaya başladı. Ayrıca Sovyet Rusya tehlikesi Türkiye için bir tehditti ama Batı'ya yaklaşmak için demokratik olduğunu da göstermek durumundaydı. Yani çok partili hayata geçişin önü açılabilirdi.
Dörtlü Takririn içeriğinde ; Anayasa’nın demokratik ruhundan uzaklaşıldığı, dünyada demokrasinin yaygınlaştığı, vatandaşların siyasi haklarını özgür bir şekilde kullanmaları gerektiği ifade ediliyordu. Yani önergenin verilmesi "demokrasi ve özgürlüklerin genişletilmesi için" amacını taşıyordu denilebilir.
Kısaca Dörtlü Takririn Önemi
Dörtlü Takriri yani önergeyi 1945 yılında vererek şiddetli tartışmalara neden olan Adnan MENDERES, Celal BAYAR, Refik KORALTAN VE M. Fuad KÖPRÜLÜ bunun sonucunda CHP'den ayrılarak Demokrat Parti'yi kurmuşlardır ve Demokrat Parti, 1950 yılında iktidara gelmiştir. Böylece ülkemizde kesin olarak çok partili hayata geçilebilmiştir. 1960 yılına kadar tek başına iktidarda kalan Demokrat Parti'nin iktidarı 27 Mayıs 1960 darbesine kadar sürmüştür.